Niewielka salka na 12. piętrze Pałacu Kultury Nauki zamieniła się w klub miłośników Islandii. W tle zdjęcia krajobrazów z wyspy, cicha muzyka Low Roar, a na pierwszym planie mnóstwo informacji i uwag – tak było podczas pierwszego spotkania z dwuczęściowego cyklu seminarium islandzkiego organizowanego przez Collegium Civitas. O różnych aspektach Islandii opowiedzieli nam prof. dr hab. Dariusz Rott – którego referat miał tytuł “Wizerunek Islandii w polskim reportażu podróżniczym od XVII do XXI w.” i dr hab. Lidia Pokrzycka – z referatem pt. “System medialny Islandii. Ogólna charakterystyka”. Obydwoje uczonych wykładało m.in. również na University of Iceland w Reykjaviku.
Ale nie dajcie się zwieść nudnym tytułom referatów! Od razu dało się zauważyć, że zaproszeni goście to prawdziwi pasjonaci Islandii. Poza tym czy o tym miejscu można mówić nieciekawie? 😉 Dariusz Rott zrobił krótki przegląd polskich publikacji poświęconych Islandii. Już na początku wspomniał m.in. o publikacji, w której “maczaliśmy palce”, czyli o “Islandia. Wprowadzenie do wiedzy o społeczeństwie i kulturze” i o “Islandzkich zabawkach”, których autor, Mirosław Gabryś, był niegdyś gościem jednego z naszych spotkań. Ale w ciągu następnych minut znalazł się czas, aby wymienić jeszcze kilkanaście innych wydawnictw. Okazuje się, że pierwszą książkę o Islandii w jęz. polskim napisał Czech Daniel Vetter, który na wyspę popłynął mając 21 lat, skrzętnie notował, aby ponad dwadzieścia lat później wydać na temat “Islandyji” przewodnik turystyczny całkiem przypominający te współczesne. Swoje relacje z podróży opublikował też Edmund Chojecki czy Wacław Nałkowski (ojciec nieco bardziej znanej Zofii), jednak jego opis, mimo że obrazowy, był, jak określił go Rott, “imaginacyjny”, ponieważ autor nigdy na Islandii nie był. W podobnym czasie na Islandię już się jednak wybrał Ferdinand Goetel. Jemu wyspa skojarzyła się z nastrojem funeralnym, wręcz apokaliptycznym (podejrzewał, że zastane tam przyrodnicze okoliczności wieszczą rychły koniec świata).Z kolei Bohdan Czeszko w latach 60. skwitował sprawę krótko: “Islandia jest jak Wołomin”, a główną uwagą Wolanowskiego był zauważalny problem alkoholowy Islandczyków.
Kilka książek, o których była mowa mogliśmy zresztą obejrzeć, np. publikację “Spotkania ze światem” uzupełnioną o znaczki (gratka dla filatelistów).
Lidia Pokrzycka poruszyła tematy znacznie bardziej współczesne – system medialny Islandii. Oczywiście, kiedy przebrnęła już przez wątki historyczne, jak pierwszy dziennik islandzki – wydawany od 1930 roku “Morgunblaðið”. Dziennik jak to dziennik, pisał dużo o rybołówstwie, przepisach kucharskich, pogodzie, a mniej więcej od 5 strony o… polityce. Jednak z czasem prestiż gazety upadł. Za to już od 75 roku głównie o polityce, a raczej o politykach i ich wpadkach, pisał “GV” – jedyny tabloid na wyspie (na pierwszy rzut oka wygląda zupełnie jak nasz Super Express”).
Po 2000 roku zaczął ukazywać się za sprawą zagranicznego kapitału Reykjavik Grapevine, bardzo prestiżowa anglojęzyczna gazeta. Prestiżowa, bo w przeciwieństwie do wielu islandzkojęzycznych pism, obiektywna. Lidia Pokrzycka wspomniała bowiem, że wiele islandzkich mediów jest zależnych – tkwią w układach, bo wydają je różni prominenci. Inwestycje koncernów w media są zagrożeniem dla wolności słowa – dziennikarze w mediach islandzkojęzycznych bardzo się pilnują, zdecydowanie swobodniej wypowiadają się ci publikujący mediach anglojęzycznych. To nie jedyna plama na mediowym wizerunku Islandii. Islandzcy dziennikarze skarżą się na nie najlepszy stan ich branży i rynek pracy, a do tego marną edukację. Z troski o lepszy byt połowa z nich zapisała się do związku zawodowego (warto zobaczyć na poniższym zdjęciu, za którego wyjątkowo kiepską jakość przepraszamy!).
Ale było też więcej przyjemnych, ciekawostkowych tematów. Na przykład w Islandii funkcjonują bardzo małe czasopisma, jak magazyny kobiece, obejmujące powiedzmy dwie wioski. W telewizji Islandczycy uwielbiają oglądać programy amerykańskie, Disney’a, talk show’y, seriale… A zdani od 1966 do 1989 roku na stację państwową RUV nie mogli oglądać telewizji w czwartki. Oficjalnie przerwy w programie występowały z powodu konieczności konserwacji sprzętu, a jak zwykło się mówić nieoficjalnie – po to, aby zachować żywym zwyczaj czytania w domach na głos sag. Lidia Pokrzycka chwaliła reklamy w islandzkich magazynach – przepiękne zdjęcia dotyczące turystyki (komu nie podoba się zorza polarna?!), przyrody, jedzenia….
Islandczycy nie tolerują inwestowania kapitału zagranicznego w rodzime media, “Dlaczego wpuszczacie w swoje media obcokrajowców?!” dziwią się w rozmowie z Polakami. Dla Islandczyków media bowiem to dziedzictwo kultury, nawet historycznie mocno związani z Islandią Duńczycy powinni się trzymać od ich mediów z daleka 😉
Ostatnią część spotkania wypełniła dyskusja z osobą prowadzącą i widownią. Pojawiły się m.in. kwestie odpowiedzialności mediów za kryzys finansowy (według Pokrzyckiej większość zamiatała problem pod dywan), zmiany postrzegania Islandii w zapiskach podróżniczych, na co Dariusz Rott przytoczył w odpowiedzi najczęstsze stereotypy i komunały niezmiennie powtarzane w opisach Islandii, jak np. “kraina ognia i lodu”. Dowiedzieliśmy się także, że najlepszym prezentem dla Islandczyka od Polaka będzie niebieskie Prince Polo – jedyna odmiana wafelka na wyspie to ta klasyczna, w żółtym opakowaniu.
Za tydzień, 5 marca, odbędzie się drugie i ostatnie spotkanie seminarium islandzkiego, poświęcone polskim imigrantom. Do zobaczenia na 12. piętrze Pałacu Kultury!
Studencki Klub Islandzki 